Muş’un Ören Yerleri Piknik Alanları

VARTO KAYALIDERE ÖRENYERİ (KALE ŞEHRİ) Merkez İlçe’ye 40 km, Varto’ya 20 km uzaklıkta Kayalıkaya Köyü’ndedir. Bir Urartu yerleşmesidir. İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nce Prof. Dr. Seton Lloyd ve C.A. Burrey başkanlığında, 1965’de yapılan kazıda bulunmuştur. Kazılarda; kale, tapınak, şarap mahzeni, mezar ve küçük buluntular ortaya çıkarılmıştır. Urartu Kralı II. Sarduri devrine (MÖ. 764-735) tarihlenen kale, oldukça sağlamdır. Avlusu taş döşemli tapınakta,oturur durumda MÖ VII yy’ın tunç aslan heykeli, düğmeler, ok başları, tunç iğneler, aslan avı tasvirli kemer parçaları ele geçmiştir Buluntular, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergilenmektedir.

DOLABAŞ HÖYÜĞÜ Malazgirt İlçesinin Dolabaş Köyü’ndedir. Bir Urartu yerleşmesidir. Koruma altına alınmıştır. Kazı çalışmalarına henüz başlanmamıştır.

BOSTANKALE HÖYÜĞÜ Malazgirt İlçesinin Botan köyündedir. Bir Urartu yerleşmesidir. Birinci derecede sit alanı olarak koruma altına alınmıştır. Kazı çalışmaların henüz başlanmamıştır.

MUŞ – YAĞCILAR (EVRAN) HÖYÜĞÜ Yapılan araştırmalar daha çok belirli yerlerde yoğunlaştırılmış, bunun dışına pek çıkılmamıştır. Alpaslan Barajı nedeniyle Murat Nehri boyunca araştırma yapan M.S. Rothman, Yağcılar Höyüğü yakınındaki Yer oluk (Palas) ve Bozbulut’ta (Komüs) bazı araştırmalar yapmış, ancak incelediğimiz höyükten söz etmemiştir.Yağcılar Höyüğü, Muş’un 24 km. kuzey-batısında, Muş-Elazığ yolu üzerinde, Murat Köprüsünü 1700 m. geçtikten sonra kuzeye ayrılan yolun 7. km.’sinde, Yağcılar beldesi sınırları içinde yer almaktadır.

ARADERE KÖYÜ MEZARLIĞI Malazgirt ilçesinin Arade Botan Köyü’ndedir. Atatürk Üniversitesinden bir ekipçe yapılan yüzey araştırmaları sonunda önemli bulunmuştur. Kazı çalışmalarına henüz başlanmamıştır.

MUŞ KALESİ Muştadır. Haşmetli Bir görünüşü olan kale şehrin en eski yeridir. Kesin tarihlenememektedir. Tabii afet, savaş ve diğer sebeplerle büyük hasar görmüştür. Belediyece park olarak düzenlenmiştir. Günümüze halkın başlıca piknik yerlerinden biridir.

HASBET KALESİ Muş’un güneyindeki Kızılziyaret dağının doğu uzantısının bir yamacındadır. Kimler tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. 10 yıl öncesine kadar burçları dimdik ayakta durmakta iken, define arayıcıları tarafından bugün tamamen harap hale getirilmiştir.

MUŞET KALESİ Muş’un güneyindeki Kızılziyaret dağındadır. Surlarının bir kısmı ayaktadır. Kesin olarak ne zaman ve kimler tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir.

MALAZGİRT KALESİ Malazgirt’tedir. Haşmetli bir görünümü sahiptir. Kalenin ilçeyi çepe çepe çevreleyen bir birine paralel iki suru onarılmıştır. Tabii afetlerde surları yıkılmıştır. Çeşitli zamanlarda onarılmıştır.

KATERİN (ZİNCİRLİ) KALESİ Malazgirt ilçesi sınırları içersindeki Katerin Dağı üzerindedir. Rivayete göre Malazgirt ile Katerin Kaleleri Kalın zincirlerden bir körü ile birbirlerine bağlanmıştır.

MALAZGİRT – TIKIZLI KALESİ Malazgirt ilçesinin Tıkızlı Köyündedir. Yapılan araştırmalar sonucunda kalenin Urartulara ait olduğu belirlenmiştir. Kale bir tepe üzerinde büyük taşların bir biri üzerine yığılması ile harçsız olarak yapılmıştır.Doğu Anadolu’da son yıllarda yapılan bir çok araştırma ve kazıya karşın, bunları sınırlı bir alanı kapsadığı ve özelliklede Van ili ve çevresinde yoğunlaştırıldıkları dikkati çekmektedir. Bunun yanı sıra çok kısıtlı a olsa Ağrı ve Erzurum çevresinde bazı yüzey araştırmaları ile Elazığ Bölgesinde de kurtarma kazıları gerçekleştirilmiştir. Muş ve özellikle Malazgirt İlçesinde ise bugüne değin kapsamlı bir araştırma yapılmamıştır diyebiliriz. Bu nedenle aşağıda ayrıntılı olarak tanıtmaya çalışacağımız Kale, yörede antik yerleşimin yoğunluğunu ve yeni araştırmaların sürdürülmesinin gerekliliği ortaya koyması açısından büyük önem taşımaktadır. Kalıntıların bu günkü durumuna göre Kale’nin merkezi kısmı yaklaşık 25-30 x 30-35 metrelik bir alanı çevrelemektedir. İç kalenin 4 m. genişliğindeki kuzeydoğu ve kuzey sur duvarlarının yer 1,5-2m yüksekliği kadar koruna bilmişliğini karşın dış sur duvarları bazı kısımlarda salt birkaç taş sırası halinde günümüze gelmiştir. Tıkızlı Kalesinin sur duvarlarında izlediğimiz, A. Çilingiroğlu tarafından “Kiklopik Yöntem” olarak adlandırılın benzer duvar örgüsüdür. Yazıları nedeniyle Işpuini dönemine (İÖ. 830-810) tarihlenen Zivistan ile Menua’ın egemenliğinde (İÖ. 810-786) yapıldığı kabul edilebilir.

BOSTANKALE KALESİ Malazgirt’te 10 km uzaklıktadır. Yapılan yüzey araştırmaları sonucunda kalenin Urartulara ait olduğu tespit edilmiştir. Kale büyük bir kaya kütlesi oyularak yapılmıştır.

KESİKBAŞ HAZİRESİ Hazireden günümüze Hacı Şeref Cami duvarına bitişik 2 mezar kalmıştır. Bu mezarlarda yakın geçmişte onarılmıştır. Kesikbaş Haziresi caminin doğu duvarına bitiş dış cephede yer almaktadır. Mezarların sanduka kısmı ve şahideleri mozaikli beton ile yenilenmiştir. Orijinal yapım malzemesi ve şahideleri kayıp olmuştur. Mevcut mezar yapısı dikdörtgen Prizma konumunda yerden 80-120 cm yüksekliğinde, üzeri demir kafes ile çevrili dış cephesi Ahlat taşı ile kaplıdır. Rivayete göre bu zat savaşta başı gövdesinden ayrılmış olmasına rağmen kopan başını koltuğunun altına alarak savaşmayı sürdürmüş daha sonra bugünkü mezarının bulunduğu yere gelerek şehit oluğu rivayet edilir.