Ülkemizde yaşanan doğal afet türlerinden biri olan çığ düşmesi, üzücü olaylarla gündeme geliyor. Can ve mal kayıplarına neden olan çığ, ulaşım, sağlık ve benzeri hizmetlerin sağlanmasını da zorlaştırmaktadır. Peki, çığ nedir? Çığ düşmesinden nasıl korunulur? İşte çığ hakkında bilinmesi gerekenler…
Deprem, sel, yangın ve çığ düşmesi gibi doğal afetler ülkemizde zaman zaman yaşanmakta ve üzücü sonuçlar doğurmaktadır. Son olarak Van’da yaşanan çığ düşmesi olayında ülke yasa boğuldu. Peki, Çığ düşmesi nedir? Çığ düşmesinden nasıl korunulur?
Türkiye Dağcılık Federasyonu Antrenörü, Arama Kurtarma Uzmanı MUDOSK Başkanı Mehmet Çağlayan Çığla ilgili Gazetemiz HABER49’a açıklamalarda bulundu.
İşte Türkiye Dağcılık Federasyonu Antrenörü, Arama Kurtarma Uzmanı MUDOSK Başkanı Mehmet Çağlayan’ın önerileri:
“Çığ nedir? Dağlık, engebeli ve eğimli Rüzgâr altı yamaçlarda tabakalaşmış veya toz kar örtüsünün kendi iç direnciyle veya dış etkilerle yerinden koparak yerçekimi etkisiyle vadi tabanına doğru hızla kayma olayıdır.
Çığ Çeşitleri nelerdir?
1. Gevşek kar çığları Islak kar çığlarıdır. Gece ve gündüz arasındaki ısı farkından ötürü erime donma nedeniyle oluşur.
2. Toz kar çığları En tehlikelisidir. Ses ve patlama ile birlikte toz bulutu gibi gelir. Hızı 360 km ye çıkabilir. Boğulma nedeniyle ölüme yol açar.
3. Tabaka kar çığları En çok görülenidir. Ezerek ve biçerek yok eder.
Çığı Başlatan Sebepler nelerdir? Çığın meydana gelebilmesi için harici bir etkinin oluşması gerekmektedir bunlar;
1) Ağırlık: Çığın en çok rastlanan nedenidir. Yağan yeni kar; eski kar örtüsünün yapışkanlığını ortadan kaldırıncaya kadar yığılır bu yığıntı kendi ağırlığı ile çöker ve kaymaya başlar.
2) Kesme: Yürüyüş yapanın, dağcının veya başka nedenlerle kesilen karın akmaya başlamasıdır.
3) Titreşim: Fırtınalar, süpersonik uçakların ses hızları, depremler diğer yüksek sesler titreşime, titreşimde çığa neden olur.
4) Isı değişimi: Isı kar tabakalarının sıkılaşmasını etkileyerek çığa neden olabilir. Isı artışı bağları zayıflatır. Isı düşüşü ise karın sıkılaşmasını kısa sürede sağlar. Isının artışı çığın meydana gelmesini hızlandırır.
5) Arazi yapısı: “Arazinin eğimi “bu konuyu arazinin (içbükey-dış bükey) yapısı konusunda “ bitki örtüsü “ detaylı olarak “ arazi yüzeyinin yapısı ” inceleyeceğiz.
6) Rüzgâr: Rüzgâr karın arazi üzerinde dağılmasına etki eder. Rüzgârın artan şiddeti ve süresi. Rüzgâr altı bölgelerde ve iç bükey alanlarda karın birikmesine neden olur. Rüzgâr kar örtüsünün ve kar kristallerinin orijinal şekillerini bozar.
Son yaşanan çığ felaketi yukarıdaki tüm çığ oluşumu etkenlerinin hepsine uymaktadır. Meydana gelen Çığın muhtemel çığ parkurunun kesilmesi sonucu yamaçta biriken karın akmaya başlamasıyla oluşmuştur. İkinci gelen çığın sebeplerinden bir tanesi ilk çığda kopan parçanın yamacın tümünü kaplamadığı, yukardaki sebeplerden bir veya birkaçının tetiklemesi sonucu kalan parça çığa sebebiyet vermiştir.
Çığ arama kurtarma başlı başına bir uzmanlık işidir. Türkiye Dağcılık Federasyonu kış eğitimlerini tamamlayan kursiyerler kış arama kurtarma eğitimi alırlar. Kış eğitimi boyunca, çığ testi, kar katmanları, kar sıcaklıkları, çığ esnasına kullanılan malzemelerden tutun, çığa maruz kalındığında veya çığa maruz kalan arkadaşlarının kurtarılmasında nasıl arama kurtarma yapılacağını öğrenirler.
Çığ esnasına neler yapmak gerek, çığın koptuğunu gördüğünüz anda parkurdaki arkadaşlarınızı uyarmalısınız, çığın parkurundan dışarı çıkmak için hızlıca hareket etmelisiniz, sırtınızda çanta varsa hemen klipsilerini açıp çıkartmalısınız. Kar yüzeyinde kalabilmek için çığın gelme yönüne doğru kulaç atıp kar üstünde kalmayı denemelisiniz. Şayet çığ altındaysanız bilinciniz açık nefes alır durumdaysanız, pozisyonunu tayin edebilmek için tükürmelisiniz, tükürük suratınıza geri geliyorsa baş aşağıda aşağıya düşüyorsa baş yukarda yana düşüyorsa sağ veya sol tarafa dönük pozisyondasınız demektir. Hızlıca kütleden çıkmaya çalışmak lazım, çıkılmıyorsa oksijeni tasarruflu kullanmak gerek ilk 60-80 Dakika kurulma şanssı %80’dir.
Çığa arama kurtarma, uzman ekiplerce yapılmalıdır. Elbette o an orada bulunanalar kendi imkanlarıyla kazazedeye en kısada ulaşmalıdır. Gelen ekip yeniden oluşabilecek bir çığa karşı emniyetini almak zorundadır. Gözlemci, haberci, sondacı, kürekçi hızlıca planlama yapılmalı. İş makinesiyle kesinlikle arama yapılmamalı, çalışan veya hareket eden tüm makineler çığ bölgesine yanaştırılmamalıdır. Yukarda belirtiğimiz sebeplerden, ses ve titreşim sebebiyle yeni bir çığ oluşacağı unutulmamalıdır. Kürekler canhıraş kullanılmamalıdır. Arama kurtarma parkuru üzerine kesinlikle insanlar olmamalıdır. Sonda kullanılırken dikkat edilmelidir. Kaçış bölgeleri tespit edilmeli, acil durum planlaması yapılmalı. Gözlem yapacak ve sahadakileri uyaracak gözlemciler olmalı. Olası ikinci ya da üçüncü çığlara önlem alınmadan çalışma yapılmamalı. Böylesi kalabalık çalışılan yerlerde mutlaka sekretarya kurulmalı. Kim hangi ekipman ile nerede, nasıl çalışıyor, bilinmelidir.
Çığ arama kurtarmaya gidecek ekipte Bieps cihazı olmalı aramaya katılanlar cihazlarını verici konuma getirmelidirler.
Bieps: Çığ düşmesi sonucu; Kar yığını altında kalan personeli aramakta kullanılan bir cihazdır. Cihaz çığ bölgelerine girmeden önce personel üzerine bağlanır ve verici durumuna getirilir. Çığ altında kalan personel üzerindeki cihaz sürekli sinyal gönderir. Başka bir cihaz arama konumuna getirilir. Kazazededen yayılan sinyaller takip edilerek kazazede kısa sürede bulunur
Çığ eğitimi konusuna gelince; yukarda belirtiğimiz kış dağcılık eğitimi almamış, kar yapısını, arazi yapısını, yürüme teknikleri bilmeyen kişilerin ellerine çığ sondalarını verip gelin size eğitim verelim demek yanlıştır. Çığ eğitimi alacak kişiler, kesinlikle önce kış eğitimlerini almak zorundadırlar. Yön bulma, iglo yapma, dağda ilk yardım, kendini ve arkadaşını kurtarabilme bilgi beceresine sahip olması aynı zamanda kış şartlarına uygun kıyafetlerin ne olduğunu bilmesi gerekir. Yeterli donanıma sahip olmayan birini Muş şartlarını -20 derece de hipotermiye girme riski çok fazladır.
MUDOSK (Muş Dağcılık Arama ve Kurtarma Derneği Kulübü) 2000 yılında kurulmuş, deprem ve dağ arama kurtarma konusunda bilgi, beceri ve donanıma sahip 6 antrenör ve birçok gönüllüsü vardır. MUDOSK ekibi, Bingöl Çeltiksuyu depremi, Bingöl Karlıova deprem, Van Erciş, Van depreminde görev almış adından söz ettirmiş Doğu ve Güney doğu Anadolu bölgesinin en eğitimli en organize olmuş ekibidir.
Çağlayan; Depremde ve çığ felaketin de hayatlarını kaybeden Şehitlerimize Allah’tan rahmet, yaralılara acil şifalar diliyorum. Allah ülkemize bir daha böyle felaketler göstermesin.”
Fırat Demir – Haber49 Gazetesi
